Η Ταπείνωση και πώς επιτυγχάνεται

Η Ταπείνωση και πώς επιτυγχάνεται – Μέρος γ’

Του Πρωτοσυγκέλλου της Ι.Μ. Φωκίδος, Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη 14-10-2016

Αναφέραμε ότι όποιος υπερασπίζεται τον εαυτό του, έστω και αν είναι αθώος και έχει όλο το δίκαιο με το μέρος του, στην πραγματικότητα υπερασπίζεται το θιγόμενο ή προσβαλλόμενο ή ταπεινούμενο «εγώ» του. Το «εγώ» μας, όμως, θα το βρούμε στην καθημερινή μας ζωή πολλές φορές εμπρός μας. Αν δεν έχουμε αυτογνωσία, είναι αδύνατη η καταπολέμησή του και επομένως αδύνατη η έλευση της χάριτος του Θεού που δωρίζει στον άνθρωπο την ταπείνωση. «Ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν».

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι δύο επιλογές υπάρχουν για τον άνθρωπο: Πρώτη επιλογή είναι η αγάπη, που είναι ουσιαστικά ο ίδιος ο Θεός, η πηγή όλων των αρετών. Δεύτερη επιλογή είναι ο εγωισμός, που καταστρέφει τα πάντα. Ο άνθρωπος ή θα ενωθεί με τον Θεό που είναι η Αγάπη και θα ζήσει εις τον αιώνα, ή με το «εγώ» του και θα χαθεί. Ο καθένας μας ας κάνει την επιλογή του.

Ας δούμε, όμως, μερικά παραδείγματα εγωιστικής συμπεριφοράς που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας και δυστυχώς δεν τα προσέχουμε. Μαρτυρούν όμως το μέγεθος του εγωισμού μας εξ’ αιτίας του οποίου κινδυνεύουμε να χάσουμε την Βασιλεία των Ουρανών, αφού εγωιστές δεν κληρονομούν τον Παράδεισο.

Ένα ζευγάρι χωρίζει και παίρνει διαζύγιο «ασυμφωνίας χαρακτήρων». Στην πραγματικότητα όμως είναι «διαζύγιο εγωισμού», αφού όλοι γνωρίζουμε ότι κανένας χαρακτήρας ανθρώπου δεν είναι ίδιος με κάποιον άλλον ώστε να ταιριάζουν.

Ακούμε καθημερινά ανθρώπους να κατακρίνουν συνανθρώπους τους και πολλές φορές και εμείς οι ίδιοι συλλαμβάνουμε τον εαυτό μας να κατακρίνει τον γείτονα, τον φίλο, τα πεθερικά, τη νύφη, τον συνάδελφο κ.α. Λέμε για τους άλλους, «είδες; δεν χειρίστηκε καλά αυτή την υπόθεση και είδες τι έπαθε;», «Εγώ του το είπα, αλλά δεν με άκουγε!», «Τι ήθελε και μιλούσε, δεν καταλάβαινε που πάει η υπόθεση, να τώρα που κατάντησε!!!». Τέτοια λόγια συχνά βγαίνουν από το στόμα των περισσοτέρων από εμάς για τους άλλους ανθρώπους. Τι είναι αυτό που κάνουμε; Κατάκριση. Κατηγορούμε τους άλλους ότι αυτοί δεν ενήργησαν σωστά, δεν έπραξαν τα πρέποντα, δεν χειρίστηκαν καλά τις υποθέσεις τους, γι’ αυτό έφτασαν στο σημείο που έφθασαν.

Λέγοντας ή σκεπτόμενοι αυτά τα λόγια αφενός μεν υποπίπτουμε στο αμάρτημα της κατάκρισης, αφετέρου φανερώνουμε τον εγωισμό μας. Διότι η κατάκριση είναι παιδί του εγωισμού μας. Είναι σαν να λέμε, «εάν ήμουν εγώ στη θέση του, θα ενεργούσα καλύτερα, θα χειριζόμουν εγώ την υπόθεση καλύτερα, θα μιλούσα εγώ όπως έπρεπε και όχι όπως αυτός που τα θαλάσσωσε». Αυτό κάνει η κατάκριση. Ο κατακρίνων τον συνάνθρωπό του θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο και ανώτερο του άλλου, γι’ αυτό και τον κρίνει και τον κατακρίνει.

Άλλο καθημερινό παράδειγμα είναι τα λεγόμενα «μούτρα» που κρατούμε απέναντι στους συνανθρώπους μας, επειδή αυτοί δεν μας έκαναν όσα εμείς θέλαμε. Δηλαδή δεν μου μίλησε καλά, δεν ικανοποίησε την επιθυμία μου, κτλ, και αμέσως «κατεβάζω μια προβοσκίδα» μέχρι εδάφους. Μόλις όμως γίνει το «εγώ» μου και πραγματοποιηθεί το θέλημά μου, αμέσως επανέρχεται το χαμόγελο στα χείλη μου.

Κλασικό παράδειγμα εγωισμού είναι, επίσης, όταν μιλώ στον άλλον απαξιωτικά, ειρωνικά και περιφρονητικά. Παρουσιάζομαι ως ανώτερος απέναντι σ’ εκείνον που είναι ένα τίποτα. Αλλά και όταν πεισμώνω, τι μαρτυρείται; Το μέγεθος του εγωισμού μου! Μένω αμετακίνητος στη θέση μου, στην άποψή μου, στη γνώμη μου. Ο ταπεινός άνθρωπος ποτέ δεν πεισμώνει ή δεν εμμένει υποστηρίζοντας τις θέσεις του. Ακόμη και όταν πρόκειται για θέματα πίστεως, αφού καταθέσει την ορθόδοξη θέση της Εκκλησίας, μετά σιωπά. Ούτε μάχεται, ούτε λογομαχεί για να εδραιώσει ότι υποστηρίζει το σωστό και την αλήθεια. Αντίθετα, ο εγωιστής προσπαθεί πεισματικά να κατατροπώσει τον συνομιλητή του και με τον τρόπο του να τον ταπεινώσει.

Επίσης, οι ιδιοτροπίες που έχει ο καθένας από εμάς και τις οποίες δε δέχεται να τις διορθώσει, τι μαρτυρούν; Ότι εγώ έτσι είμαι και εγώ δεν αλλάζω. Εγωισμός κορυφαίος! Ο άνθρωπος που λέγει ψέματα και δικαιολογίες για να καλύψει ένα λάθος του, γιατί ψεύδεται; Διότι δε θέλει να αφήσει το «εγώ» του εκτεθειμένο και να ταπεινωθεί μπροστά στους άλλους που θα ανακαλύψουν το λάθος του. Διότι έτσι θα χάσει την καλή εικόνα που είχε ή που θέλει να προβάλλει ενώπιον των άλλων.

Ακόμη και όταν ο άνθρωπος φορά ωραία ρούχα, περιποιείται τον εαυτό του, το πρόσωπό του, γιατί το κάνει αυτό; Διότι θέλει και επιθυμεί οι άλλοι να έχουν καλή εικόνα γι’ αυτόν. Αν αυτό δεν είναι εγωιστική μας ικανοποίηση, τότε τι είναι; Φοβόμαστε μήπως μας κακοχαρακτηρίσει ο άλλος από την εξωτερική μας εμφάνιση και μας περιφρονήσει. Φοβόμαστε δηλαδή να ταπεινωθούμε ενώπιον των άλλων. Κρατάμε τον εγωισμό μας ψηλά.

Αλλά μήπως δεχόμαστε να μας περιφρονήσουν τα πεθερικά, οι νύφες, οι γαμπροί, κλπ; Αν μας περιφρονήσουν, τότε ενοχλείται το «εγώ» μας και δεν «ξαναπατάμε» στο σπίτι τους. Εδώ είναι ο εγωισμός μας στο μεγαλείο του. Επίσης αυτός που είναι φίλαυτος και κοιτά συνεχώς τη βόλεψή του και το συμφέρον του, γιατί το κάνει; Διότι φροντίζει και προστατεύει το εγώ του!!!

Ο εγωισμός μας αποτελεί για τους περισσοτέρους από μας το βασικό κίνητρο για το οποίο επιδιώκουμε και αναζητάμε τα πτυχία, την κοινωνική καταξίωση, τον πλούτο, την καλοζωία, τις διευθυντικές θέσεις, τα αξιώματα, την πρωτοκαθεδρία στα συνέδρια, στις δεξιώσεις, στα εκδρομικά λεωφορεία, διεκδικούμε τα δικαιώματά μας και άλλα πολλά. Όλα αυτά μαρτυρούν ένα τεράστιο «εγώ» που ζητά την ικανοποίησή του.

Κλείνοντας, με τα καθημερινά παραδείγματα εγωισμού, θα αναφέρω και δύο σοβαρές ασθένειες της εποχής μας που έχουν βάση τον εγωισμό. Η μια ασθένεια είναι η κατάθλιψη ή μελαγχολία και η δεύτερη είναι η νευρική ανορεξία. Αν κάνετε μια έρευνα γύρω από τα άτομα που εμφανίζουν αυτά τα συμπτώματα, θα διαπιστώσετε το μέγεθος του εγωισμού τους και ότι ασθένησαν επειδή κάποιος ή με κάποιον τρόπο πλήγωσε βαθιά και ισχυρά το «εγώ» τους. Δεν το άντεξαν και μελαγχόλησαν ή κατέληξαν σε νευρική ανορεξία από εγωιστικό πείσμα.

Ας γίνει κατανοητό. Ο Θεός αντιτάσσεται στους εγωιστές και δίνει όλη τη χάρη Του και τη ψυχική χαρά, γαλήνη και ειρήνη στους ταπεινούς. Ο εγωιστής απομονώνεται και πεθαίνει μόνος. Ο ταπεινός ζει κοινωνικά με τους άλλους και ζει στους αιώνες. Όποιος ταπεινώνει τον εαυτό του, είπε ο Χριστός, θα τον υψώσει Εκείνος ενώπιον των άλλων ανθρώπων.

Αδελφοί μου, εάν στο θρόνο της καρδιάς μου κάθομαι εγώ, δε χωρά στο θρόνο αυτό να καθίσει άλλος. Εάν θέλω να καθίσει στο θρόνο της καρδιάς μου ο Χριστός, τότε πρέπει να σηκωθώ εγώ για να καθίσει Εκείνος. Άνθρωπε του 21ου αιώνα, ποιος κάθεται στην καρδιά σου; Ο Χριστός ή το «εγώ» σου;

Εξέτασε τον εαυτό σου. Έλα σε αυτογνωσία. Ερεύνησε τα βάθη της καρδιάς σου. Ζήτησε από τον Ιησού μας που είναι το Φως το αληθινό, να έλθει μέσα στο σκοτεινό σπήλαιο της ψυχής σου, για να το φωτίσει, ώστε να δεις το πολυκέφαλο θηρίο του εγωισμού σου, που κατατρώγει τις σάρκες σου και τη ψυχή σου, θέλοντας να σε οδηγήσει μαζί του στην αιώνια κόλαση. Έλα εις εαυτόν, όπως ήλθε ο άσωτος που αναγνώρισε τα λάθη του και αφού αντελήφθη ότι το πρόβλημα ήταν ο ίδιος ο κακός εαυτός του, τον ελεεινολόγησε, τον ταπείνωσε και τότε άνοιξε ο δρόμος της σωτηρίας του.

Το ίδιο έκανε και ο αμαρτωλός τελώνης. Απέκτησε πρώτα την αυτογνωσία των αμαρτημάτων του και της ψυχικής του καταστάσεως και τότε αναζήτησε το έλεος και τη βοήθεια του Θεού. Τα λάθη του, τα πάθη του, τα αμαρτήματά του, τα σφάλματά του, δεν τα φόρτωσε σε άλλους, αλλά όπως και ο άσωτος υιός αποδοκίμασε τον εαυτό του, το ίδιο έκανε και ο τελώνης.

Αυτογνωσία και αυτομεμψία σε συνδυασμό με εμπιστοσύνη στον Θεό μας χρειάζονται, για να ενεργήσει η Χάρις του Θεού και να έλθει η αγία ταπείνωση μέσα στη ψυχή μας, χωρίς να πέσουμε σε απελπισία.

Και τότε! Ω, τότε! Η ψυχή καθαρίζει, χαριτώνεται, λάμπει από χαρά, αστράφτει σαν το ασήμι και το χρυσάφι και βρίσκει την οδό της σωτηρίας που οδηγεί στον Παράδεισο και την αιώνια Βασιλεία του Θεού. Αν βαδίζουμε στα ίχνη των Αγίων μας που ήταν ντυμένοι με την ταπεινοφροσύνη και την ταπεινότητα, τότε η σωτηρία μας είναι βεβαία, διότι όπως λέγει και ο ιερός ψαλμωδός «καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει».

(Συνέχεια στο επόμενο…)

[ Πίσω ]